CliËntenraad en zelfsturing

Misschien is de invoering van zelfsturende teams in de zorg wel dé oplossing voor het personele probleem van veel cliëntenraden.

Steeds meer zorgorganisaties voeren zelfsturende teams in. Dat doen zij niet alleen in de extramurale zorg. Ook in de zorg die binnen de muren van een instelling wordt verleend, zien we de inrichting van zelfsturende teams. Wat betekent dat voor cliëntenraden?

 

Wat is dat eigenlijk, een zelfsturend team?

Een zelfsturend team is een vaste groep medewerkers in een organisatie, die samen verantwoordelijk zijn voor de dienstverlening aan een deel van de cliënten (bron: Wikipedia). Bij zelfsturende teams gaat het vooral om gezamenlijke verantwoordelijkheid, regelvermogen en resultaatgerichtheid. Leidinggevenden en stafdiensten zijn er om het team te ondersteunen door voorwaarden te scheppen.

 

Aanspreekpunt

Het invoeren van zelfsturende teams betekent dat er leidinggevenden uit de organisatie verdwijnen. Er is geen teamleider meer of een afdelingshoofd, want het team is immers zelfsturend geworden. Dat betekent dat ook op het niveau van de locatie geen leidinggevende meer is. De zelfsturende teams kunnen wel een beroep doen op een coach, maar deze heeft geen leidinggevende functie, maar een ondersteunende.

De locatiemanager die verantwoordelijk was voor het reilen en zeilen van de zorg op locatie is verdwenen. Is er dan helemaal geen leiding meer. Natuurlijk wel, maar die staat op grotere afstand van het team.

 

Zelfsturend team en aanspreekpunt

Het invoeren van zelfsturende teams heeft consequenties op het gebied van kwaliteit van zorg. Wie is nu precies verantwoordelijk voor die kwaliteit?

Als een team een leidinggevende heeft of als een locatie een locatiemanager heeft, dan is duidelijk wie je kunt aanspreken. Als cliënt kan je met vragen over de kwaliteit van zorg bij de leidinggevende terecht. De cliëntenraad kan zijn vragen of adviezen aan de manager voorleggen.

 

Zelfsturende teams en medezeggenschap

Het werken met zelfsturende teams roept vragen op als het om medezeggenschap gaat.

Waar kan de individuele cliënten terecht met vragen en tips voor het team? Hoe wordt op het niveau van het team inhoud gegeven aan medezeggenschap van cliënten?

Hoe gaat dat op de locaties? Als je vindt dat er op het niveau van de locatie iets moet veranderen, met wie moet je dat dan bespreken? Heeft het eigenlijk nog wel zin om een cliëntenraad te hebben als die raad geen aanspreekpunt heeft?

Een dergelijke organisatieverandering roept vragen op over de positie van de cliënt en de cliëntenraad.

Daarnaast betekent zo’n verandering ook een verandering in bevoegdheden van de cliëntenraad. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het adviesrecht van de cliëntenraad bij de benoeming van afdelingshoofden of teamleiders. In een zelfsturende organisaties zijn die er niet meer, dus is er ook geen verzwaard adviesrecht meer.

 

Antwoorden

Door het instellen van zelfsturende teams verandert ook de medezeggenschapsstructuur. Het heeft geen zin om een medezeggenschapsstructuur in stand te houden te houden die is gebaseerd op een hiërarchische organisatiestructuur. Je voert dan als cliëntenraad namelijk overleg met mensen die geen beslissingsbevoegdheden hebben. Uiteindelijk leidt dat tot wederzijdse frustraties.

In een organisatie met zelfsturende teams zal je op zoek moeten gaan naar medezeggenschap die daarbij past.

IJkpunten daarbij zijn:

Heeft de gesprekspartner van de raad de bevoegdheid om besluiten te nemen?

Is het antwoord ja is, is een overlegstructuur zinvol. Als het antwoord nee is, kan je iedereen tijd en moeite besparen door het overleg op te heffen.

Past de overlegvorm bij de situatie?

Als je met elkaar rond de tafel zit op het niveau van het team is een al te formele setting (met agenda, verslagen, besluiten etc.) minder passend. Als je op het niveau van de Raad van Bestuur met elkaar aan tafel zit, is een formele setting juist wél passend.

Komen álle onderdelen van zorg in de verschillende overleggen aan de orde?

Ook onderwerpen die eden specifiek onderdeel of een specifieke locatie betreffen moeten besproken kunnen worden.

Is er een goede wisselwerking tussen de verschillende niveaus?

Dat wat besproken wordt met de Raad van Bestuur moet gedragen worden door de individuele cliënten. Het is aan de cliëntenraad om de structuur zo in te richten dat dat goed gaat.

Voldoet de medezeggenschapsstructuur aan de wettelijke eisen?

Die zijn gelukkig zo ruim geformuleerd dat dat mogelijk moet zijn.

 

Aanpassing

Als de zorgorganisatie overgaat tot zelfsturende teams, zal ook de medezeggenschap van cliënten weer moeten worden besproken.

En omdat een zelfsturende organisatie als het goed is ook simpeler is (minder staf, minder leiding, minder overhead, minder regels, grotere vrijheid), zal ook de medezeggenschapsstructuur een stuk simpeler kunnen en met minder mensen toe kunnen. Daarmee wordt de invoering van zelfsturende teams de oplossing voor de personele problemen van cliëntenraden.

 

Meer weten over zelfsturende teams?

Kom naar de bijscholing zelfsturende teams op 21 juni

Zie hier voor meer informatie!